دوره 3، شماره 27، مرداد 99، صفحات 37 - 52

نویسندگان : علی دل‌ زنده‌روی* ¹ ، غلامرضا طوسیان‌ شاندیز ²

چکیده :
آینه‌کاری، هنری غنی و بهره‌مند از شگفتی‌آفرینی هنرمندان آینه‌کار ایرانی است. این هنر گرچه در بستر عرفان اسلامی خلق شده است، اما نگرش و ظرافت هنر بومی ایران که در ابنیه تاریخی و مذهبی تجلی یافته را در پیکره‌ خود دارد. هنرمند آینه‌کار، براساس مکان قرارگیری آینه و طبق نقوش مورد نظر، دست به برش و تراش آینه می‌زند. قطعات برش داده شده اغلب به شکل‌های مختلف هندسی هستند که با حفظ تقارن، در زوایای مختلف و هماهنگ به‌صورت برجسته یا فرو رفته در فضای دیوار، سقف، گنبد و... قرار گرفته‌اند. این قطعات موزون هر آنچه در پیش روی آن‌ها قرار بگیرد را به مثابه نوازندگان یک ارکستر موسیقی که با هارمونی یک قطعه را می نوازند، بازنمود می‌کنند. فضاي آينه‌کاري شده، نه تنها از منظر زيباشناختي يک اثر هنري مجرد تلقي مي‌شود، بلکه به دليل ارتباطي که فرد با قطعات آينه در اين فضا برقرار مي‌کند، شباهت با نوعی از هنر مفهومی نیز دارد. همچنين این‌طور به نظر می‌رسد که فضاي آينه‌کاري شده، تمثیلی از عالم مُثُل است. سوالات در این پژوهش عبارتند از «هنر آینه‌کاری چیست و بیان‌گر چه مفهومی است و همچنین صورت و معنا در هنر آینه‌کاری به چه صورتی تجلی یافته است؟» و همچنین ضمن بررسی خاستگاه ظهور آینه‌کاری، به ارتباط‌ آن با هنر اسلامی در بستر معماری اسلامی پرداخته می‌شود و در خصوص صورت و معنای نهفته در این هنر و ارتباط آن با هنر مفهومی، مباحثی تشریح می‌گردد. روش تحقیق در این مقاله توصیفی - تحلیلی و روش جمع‌آوری اطلاعات نیز کتابخانه‌ای است.

کلمات کلیدی :
هنر، آينه‌کاری، هنر اسلامی، هنر مفهومی، معماری