دوره 5، شماره 58، اسفند 1401، صفحات 46 - 59

نویسندگان : رضا حسن نژاد عمرانی* ¹

چکیده :
یکی از موضوعات مهم و پر اهمیت حقوق بی‌الملل در دوران معاصر، مسئولیت بین‌المللی دولت است و این موضوع رابطه نزدیکی با دیگر حوزه‌هاي حقوق بین‌الملل به ویژه مبحث صلح و امنیت بین المللی دارد، به طوری که با توجه به گسترش ارتباطات، بحث مسئولیت بین المللی دولت و کشورها ضروري است. در این راستا مسئولیت بین المللی دولت ها و مسئولیت پذیر بودن آن ها، از عناصر اصلی نظام بین المللی موجود است و اگر این اصل خدشه دار گردد، نظم بین المللی که محصول اندیشه متفکران و تجربه دراز مدت جامعه بشري است، مخدوش خواهد گردید. گاهی شرایط و اوضاعی پیش می آید که یک دولت، مرتکب عملی شده که از نظر جامعه بین المللی نادرست بوده ولی به سبب اوضاع و احوال ویژه از مسئولیت مبرا گشته است. موارد رافع مسئولیت دولت ها را مواد 20 تا 25 کمیسیون حقوق بین‌الملل به طور کلی به دو دسته شرایط رافع مسئولیت مسبوق به عمل متخلفانه (دفاع مشروع، اقدام متقابل، رضایت) و شرایط رافع مسئولیت ناشی از علل غیرارادي (قوه قاهره، اضطرار، ضرورت) تقسیم نموده است. بنابراین تبیین دقیق مسئولیت بین المللی دولت و ملزم بودن به آن، موجب توسعه ضمانت اجراي حقوق بین الملل است که در این مقاله به بررسی این موارد می‌پردازیم.

کلمات کلیدی :
مسئولیت بین‌المللی دولت، دفاع مشروع، اقدام متقابل، فورس ماژور، اضطرار.