دوره 5، شماره 58، اسفند 1401، صفحات 1 - 15

نویسندگان : علی عسگری یزدی ¹ ، علی قنبریان* ²

چکیده :
در فلسفۀ اخلاق، به‌ویژه پس‌از کانت (1724ـ1804م / Immanuel Kant) این سؤال مطرح شد که آیا انجام فعل اخلاقی به انگیزه‌ای خارج از صِرف تکلیف و الزام اخلاقی، فاقد اعتبار است و ارزش اخلاقی ندارد؟ نوع پاسخ به این پرسش، منشأ تقسیم نظام های اخلاقی به دو نحلۀ کلی غایت‌گرا و وظیفه‌گرا شده است. نظریات غایت‌انگارانه به اعتبار اینکه خیر چه کسی را ملاک قرار می‌دهند، به 3 نظریۀ خودگرایی (Ethical egoism)، دیگرگرایی (Altruism)، همه‌گرایی / فایده‌گرایی (Utilitarianism) تقسیم می‌شوند. این سه نظریه، با مبحث لذت‌گرایی پیوند خورده و مورد توجه فلاسفۀ اخلاق و عموم مردم بوده است؛ به‌ویژه فایده‌گرایی که در مجامع علمی و نهادهای دولتی و شخصی تأثیرگذار بوده است. در این مقاله این سه نظریه تبیین، تحلیل، و تا حدی نقد شده است.

کلمات کلیدی :
خودگرایی، دیگرگرایی، همه‌گرایی (فایده‌گرایی)، غایت‌گرایی، لذت‌گرایی