پژوهش حاضر، به بررسی نگاه معرفت شناختی و عقلانی معلمان در راستای تعلیم و تربیت و هدایت دانش آموزان در جهت توسعه و رشد عقلانیت و بُعد عقلانی آنان می پردازد. روش مورد استفادۀ این پژوهش کیفی و از نوع توصیفی است که در گروه تحقیقات کاربردی اهمیت دارد. جامعه مورد مطالعه، شامل کليۀ معلمان، مشاوران و مدیران مدارس 6 شهر کشور بوده که 26 نفر از پرسنل مدارس مختلف شهرهای مزبور به روش نمونه گیری داوطلبانه که بر پایه های نظری (پرسش و مشاهده)، استوار است، انتخاب شدند. تحلیل یافته ها، نشان داد معلم به دلیل اهمیت و تأثیرگذاری در ابعاد وجودی دانش آموزان از جمله بُعد عقلانی و شناختی آنها در تعلیم و تربیت، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. معلم می تواند در هر شرایطی برای شکوفایی و معرفت افزایی دانش آموزان، آنان را به دیدن معنای خلقت تحریک نماید و این نوع مشاهده به معرفت عقلی و شناختی کمک می نماید، قدرت عقلي او را رشد مي دهد، راه را از بيراهه تمييز داده و به راه راست رهنمون مي گردد. معرفتي كه زمينه ساز سعادت ابدي او را فراهم ساخته و به سوي لذت دائمي هدايت می شود. اين معرفت از مهم ترين معرفت هاست. معرفتی که به شناخت و آگاهی در بارۀ خالق هستی و هستی می انجامد و سرانجام، فرجام هستي را مي داند و خوبی ها را درک می کند. نتیجه می گیریم معلم می تواند زمینه ای را فراهم سازد که دانش آموزان بتوانند در بارۀ دنیای اطراف خویش به دیدن و گوش دادن بپردازند. دانش آموزان با دیدن پدیده های ریز و درشت دنیای اطراف اگر به تأمل و تدبر بپردازند، می توانند به رشد و شکوفایی عقلی برسند.

معلم معرفت شناختی تعلیم و تربیت دانش آموز.