دوره 6، شماره 69، بهمن 1402، صفحات 62 - 75

نویسندگان : محمد مرادی کانی باغی* ¹

چکیده :
سر لوحه دعوت های آسمانی و فعالیت های رهبران حق در یک نفی و اثبات بعنوان جامعترین نمونه (لا اله الا الله) در همه مرزهای زندگی و تمامی اقشار زندگان، در نفی فساد و ایجاد صلاح مختصر می شود. قرآن کریم فساد و افساد در زمین از هر نوعش را محکوم کرده است، هدف از تشكیل جامعه، تأمین مصالح مادى و معنوىِ افراد است كه اگر این هدف تحقق یابد، جامعه‌اى صالح به وجود خواهد آمد و كسانى كه به تحقق این هدف كمك كنند و در اصلاح جامعه همت گمارند، مصلح خواهند بود. برعكس، اگر جامعه‌اى در تحقق این اهداف اجتماعى ناموفق باشد، به تناسب ناموفقیتش، آن جامعه، دچار فساد است؛ یعنى اگر صددرصد، ناكام و فاقد همه نتایج مطلوب و اهداف جامعه صالح باشد، فاسد مطلق است و اگر در بعضى جهات نارسایى داشته باشد و در رسیدن به بعضى اهداف، ناكام بماند، به همان میزان، دچار فسادهاى جزیى است كه مانع دست‌ یابىِ كامل به اهداف جامعه مى‌شود. اقتصاد از ارکان اساسی یک جامعه محسوب می‌شود که در صورت تزلزل آن، پایه‌های هر حکومتی با لغزش اساسی مواجه می‌شود و آن را در آستانه نابودی قرار می‌دهد. فساد اقتصادی که در مقابل سلامت اقتصادی قرار می گیرد، به این معناست که فکر و رفتاری، جریان سالم ثروت را از مسیر طبیعی خود خارج کرده و موجبات اختلال و نقص در این جریان می شود. اگر رفتار صحیح اقتصادی این گونه است که هر کسی در هر موقعیت بتواند از مواهب و ثروت های خدادادی بهره مند شود، فساد اقتصادی رفتاری است که بیشتر یا برخی از افراد انسانی را از بهره مندی محروم می سازد. از نظر اسلام و قرآن، چون هدف، گردش سالم اقتصادی در همه جامعه است، هرگونه رفتاری بر خلاف این اصل به عنوان فساد اقتصادی شناسایی و با آن مقابله می شود. فساد اقتصادی را می‌توان در حالتی تصور کرد که چرخه‌ی فعالیت‌های اقتصادی از روند مولد آن خارج شود، رانت و ویژه ‌خواری به وجود آید و حق عده ‌ای پایمال گردد. برای به اثبات رسیدن افساد اقتصادی لازم است دو نکته در نظر گرفته شود : یکی اینکه عمل شخص در حد گسترده و‌ کلان باشد، مثلا اینطور نیست که شخصی با یک بار احتکار مفسد اقتصادی شناخته شود. دوم اینکه عمل شخص در حدی باشد که در سیستم و نظام اقتصادی یک کشوراخلال و بی نظمی ایجاد کند و این اخلال و بی نظمی در سیستم اقتصادی مشهود باشد،لذا در صدد هستیم که بررسی کنیم عنوان مفسد اقتصادی چه مجازاتی دارد،یعنی در نظر عرف اگر کسی مفسد اقتصادی شناخته شد و بعینه هم مجازات آن تعیین نشده، با بررسی ادله و نصوص چه مجازاتی را می توان برای این شخص تعیین کرد ،با بررسی منابع روایی مشخص می شود که این عنوان(مفسد اقتصادی) و همینطور مجازات آن وارد نشده ،حال باید عناوین مشابه را مورد بررسی قرار داد و آن عناوین کلی را بر اینجا منطبق کرد.

کلمات کلیدی :
فساد، فساد اقتصادی، مجازات، روایات.